نوای دلنشین تک تک واژه¬ها، عبارات و جملات در تک تک آیه¬های قرآن زبان تحسین هر مستمعی را گشاده و باب بخش دیگری از اعجاز این معجزه الهی را فراسوی درک و فهم بشری خواهد گشود که تنها تا حد سطح شعور و رشد بشر در شاخه¬های مختلف قابل درک و فهم است.
هنرهای مختلفی چون شعر، ادبیات، موسیقی و تئاتر در قرآن به عنوان معجزهء خاتم النبیین، نبی مرسل محمد مصطفی (ص¬) به اوج شکوهمندی رسیده¬ است که هیچ هنرمندی قادر به خلق اثر هنری برتر از آن نخواهد بود و در هر عصر و دورانی تنها به بخشی از عظمت و شکوه و حتی هنرهای دیگری در آن دست می¬یابند که این امر بیانگر اعجاز در قرآن است.
موسیقی به عنوان یکی از معدود هنرهای تاثیرگذاری است که روح و قلب انسان را با خود درگیر می نماید و بنا به ذات و باطن آن تاثیر مخرب و یا سازنده¬ای را در روح بشر به جای
گذارده ، در قلب رسوخ کرده و با خود همراه می¬سازد.
"ناهید دامن¬پاک" به عنوان یکی از محققین قرآنی این موضوع را به بیانی زیبا و موجز به تفسیر کشیده است.
جنبه موسیقیایی قرآن به نحوی است که شنونده آن از هر قشر و زبان و ملیتی باشد وزن و
آهنگ تک تک آیه¬ها، عبارات و وارژه¬های را حس می¬کند حتی اگر با زبان عربی آشنایی
نداشته باشد قادر به درک زیبایی و موزون بودن آن خواهد بود و از لذت روح¬پرور آن سرشار
خواهد شد.
این نظریه که تنها اعراب به دلیل عرب زبان بودن قادر به شناخت، اشراف و درک دقیق و درستی از زیبایی و اعجاز قرآن داشته باشند، قابل قبول نبوده و رد می¬شود.
تلاوت آیه¬های قرآن چون نغمه¬ای آهنگین بر دل می¬نشیند و زیبایی آن با حس درک می¬شود، چنانکه شاید هرگز هیچ هنروری کلامی بدین سان رسا و آهنگین و ترانه¬ای دلنشین خلق نکرده است.
موسیقی و هرمونتیک در آیه¬های قرآن از دو جنبه موسیقی بیرونی و ظاهری و نیز درونی و محتوایی قابل بررسی است.
موسیقی بیرونی قرآن همان ضرباهنگ و وزن آیه¬های آن است که در وهله اول هر شنونده¬ای را به جانب خود می¬کشاند و مستمع از آن مستفیذ و سرشار می شود.
بهره¬گیری از وجوه، آرایه¬ها و صناعات ادبی در بطن عبارات دلنشین آن ریتمی موزون را در بیان و ادا ایجاد می¬نماید که موجب لحن و وزنی شعرگونه و هرمونتیک کلمات آسمانی این کتاب مقدس می¬شود.
سجع ، جناس و بکارگیری قافیه¬های مشترک موسیقی کلامی را در آیه ها ایجاد می¬نماید که مکرر مورد توجه و بررسی¬های اهل فن قرار گرفته که نتایج چشمگیری نیز بدست آمده است.
که اغلب وزن و ریتم انتخابی تا پایان سوره حفظ می¬گردد.
اگر نحوه چینش و ادا و آهنگ و وزن واژه¬های آیات 22-1 سوره "النجم" را مورد مطالعه قرار دهیم به این امر دست خواهیم یافت که حذف و یا افزودن و حتی جابجایی واژه¬ها در این آیات وزن و هارمونی آن را از بین می¬برد و نظم در قافیه به هم خواهد خورد.
تا شاید بتوان بیشتر قدر این نعمت آسمانی و یادگار محمد مصطفی را نزد ملت خویش پاس داشت و از حظ روحی و معنوی آن بیش ار پیش بهره¬ها برد و روح را در زلال معنویت شستشو داد و دل را در دریای معرفتش رها ساخت تا گوهری باشد بر جان خسته و امیدی بر تن در بند.
گیرایی قرآن به حدی است که اگر دل عاشق و مخلصی بدان روی آورده، هرگز احساس غربت و تنهایی و خستگی به جانی که عشق حق را در خود جای داد راه نخواهد برد و دشنه
شیطان کارگر نخواهد افتاد، که این است غزل زندگانی و آب حیات جاوودانی که بشر از دورانی دور و کهن آرزوی دست یابی به آن را در دل می پروراند ولی خداوند شایسته دید این نعمت را بر ملت و مردم ختمی مرتبت محمد مصطفی (ص¬) ارزانی دارد و با ولایت مولی الموحدین امیرالمومنین علی (ع¬) آن را زینت بخشد و نعمت را بر مردم تمام نماید.
این محقق معتقد است ارتباط شرایط زمانی و مکانی با نوع و میزان معجزات الهی همسویی داشته و هماهنگ است چراکه در زمان نزول قرآن بر قلب پیامبر و شرایط زمانی دوران و عصر زندگانی گهربار پیامبر اسلام (ص¬) فن شعر و شاعری در اوج خود بوده است و نزول قرآن خط بطلانی بر آن کشید و به زیباترین شکل ممکن بیان شد به گونه¬ای که آن اشعار بلند و بالا چنان در نزد قرآن و آیه¬های دلنشینش ناچیز شده که به آن اتهاماتی روا کردند.
اعراب جاهیلت به سبب دارا بودن ویژگی¬های ذکر شده چون مسجع ، مقفع و موزون بودن در قرآن آن را سحر، شعر و افسون می¬خواندند.
کلمات گوشنواز قرآن چنان بر دل¬ها حک می¬شد که دیگر نمی¬توان ترکیب و کلماتی رساتر، موزون¬تر، گیراتر و روح نوازتر از آن خلق کرد که در همه دوران¬ها بتوان آن را معجزه خواند و همیشه از آن لذت برد چراکه قرآن مخزن الاسراری است که همیشه سری از اسرار الهی را می¬توان در آن یافت و هیچ گاه به حقیقت و عظمت آن نرسید.
موسیقی ظاهری و بیرونی را تنها بخشی از این اسرار نهفته در قلب آیه¬های قرآن است که تنها بر عاشقان حق و حقیقت رخ می¬نمایاند که دل را مامن امن یاد و ذکر الهی می¬دانند نه تفرجگاه شیطان.
موسیقی درونی و محتوایی قرآن نیز بخش دیگری از اعجاز موسیقیایی آن است که باید مورد توجه قرار گیرد چراکه نظم آهنگ درونی قرآن که همچنین متاثر از موسیقی بیرونی آن نیز است به دلیل جلالت تعبیر و ابهت بیان آیه¬ها و عبارات آن است که به عبارتی از مغز کلام و کنه و باطن آن گرفته شده است.
این بخش تلفیقی از زیبایی در لفظ و شکوهمندی معنی است که احساس شگفت¬انگیزی را در قلب و روح انسان ایجاد می¬نماید و دخیلی ناگسستنی از جنس دل بر ضریح وحدانیت و معنویت خواهد بست و پل ارتباطی مستحکمی بر عرش الهی و آن وادی والاست.
معانی ، مضامین و محتوای آیات چنان عظیم است که با موسیقی بیرونی بکاررفته در آن به بهترین وجه می¬توان این دریای خروشان معنا را به مستمع آن انتقال داد.
این محقق آیات 85-75 سوره "الشعراء" را به عنوان نمونه¬ای ذکر می¬کند که در حین تلاوت آن آهنگ دلنشینی به گوش جان می¬رسد که با قافیه¬های "ین" بیان می¬شود دل را می¬نوازد و موسیقی لطیفی را ادا می¬نماید.
آوردن عباراتی با قافیه "ین" در دستور زبان عربی ایجاد کننده نوعی آهنگ و وزن درونی است که در این آیات و در بسیاری از سوره¬ای قرآن دیده و شنیده می¬شود و آیات مذکور نیز دارای چنین ویژگی هستند که آهنگ خاصی را ایجاد می¬نماید.
انتخاب و بیان هر قافیه در آیات قرآن بیانگر نوع ، شدت و ضعف، قهرآمیز و یا امیددهنده
و بشیر و نذیر بودن معنی و مضمون آیات است که به صورت نرم و لطیف و یا شکسته و
آمرانه بیان شده است.
بیان تقطیع و ساکن ، آیه¬های کوتاه و شکسته و قافیه¬های "اد" ، "ین" و "ون" در آیات قرآن
احساس آرامش، ترس و هراس را به شنونده منتقل می¬سازد.
قرآن برای بیان و توصیف جهنم و عذاب آخرت از عبارات و واژه¬های شکسته استفاده نموده است تا ترس و وحشت از آتش جهنم و کیفیت آن را به مستمع انتقال داده و در مواردی نیز که به توصیف بهشت و نعمات بهشتی خداوند می¬پردازد از عبارات سود جسته که شنونده مفهوم واحساس شعف و شادی و رضایت را در قلب خود حس نماید.
قاریان قرآن نیز با رعایت این امر و در نظر گرفتن مفاهیم و محتوای آیات و ترکیب این دو امر سعی در انتقال این احساس و ادراک دارند.
برطبق سخنان خانم "دامن پاک" برخی آیات و سوره¬های وجود دارد که فاقد قافیه و وزن
و ضرباهنگ درونی است ولی باز می¬توان نوای خوش واژه¬ها و عبارات آن را درک کرد.
وجود سمفونی از دیگر مشخصه¬ها و ویژگی¬های برتر در خصوص اعجاز موسیقیایی قرآن است که در آن با نوایی آهنگین به بیان داستان پرداخته می¬شود.
امروزه سمفونی¬ها بدون کلام ساخته شده که سیر و توالی حوادث و رویدادهای یک انقلاب در آهنگ و موسیقی به شنونده منتقل می شود و سمفونیی موفق را می¬توان موفق دانست که این امر در آن لحاظ شده باشد، گویی حوادث در دل آن نغمه¬ها جای گرفته و مخاطب قادر به همزادپنداری و برقراری ارتباط با موسیقی است و سمفونی¬ انقلاب فرانسه نیز از جمله سمفونی¬های ساخته شده بشری است.
قرآن نیز در سوره "طه" در آیات 98 -77 داستان زندگی حضرت موسی (ع¬) را از ابتدا تا انتها از مبعوث شدن موسی، معجزات، هلاکت فرعونیان و هجرت بنی اسراییل و واقعه کوه صحرای سینا را به صورت سمفونی بیان کرده است.
در حالی که این سوره منصوب به پیامبر اکرم (ص¬) است، داستان زندگی حضرت موسی (ع¬)
را به تصویر کشیده است و سمفونی نابی را خلق کرده است.
براستی قرآن را می¬توان سرشار از علم، حکمت و نبوغی دانست که فهم و درک بشری را یارای رقابت با آن نیست و در همه دوران و اعصار چون نگینی تابناک بر تارک هستی خواهد درخشید و نام اسلام با آن تا ابدیت خواهد ماند و جاودانه می¬شود.
مسلمانان زیر لوای این درخت الهی و تمسک به ائمه اطهار (ع) در بهشت موعود خواهند زیست اگر به حقیقت کتاب الهی دست یافته باشند.